ટેક્સટાઈલ ઈન્ડસ્ટ્રીઃ બાંગ્લાદેશમાં હંગામાને કારણે ભારતે આ કામ માટે બનાવ્યો પ્લાન, ચીન સાથે થશે હરીફાઈ?

ભારતનો કાપડ ઉદ્યોગ સદીઓ જૂનો છે, જેમાં હેન્ડલૂમથી લઈને આધુનિક ટેક્સટાઈલ મિલોનો સમાવેશ થાય છે. ભારતીય કપડાં એક સમયે આખી દુનિયામાં પ્રખ્યાત હતા. ઘણા દેશોમાં, ભારત નામ જ કપાસની ઓળખ હતું. પશ્ચિમી દેશોમાં નિકાસ કરવામાં આવતી ચીજવસ્તુઓમાં પડોશી દેશ ચીનમાંથી સિલ્ક અને ભારતમાંથી કપાસની સૌથી વધુ માંગ હતી.

પરંતુ ભારત પોતાનું વર્ચસ્વ જાળવી શક્યું નહીં અને ચીન, જર્મની, વિયેતનામ, બાંગ્લાદેશ જેવા દેશોએ વૈશ્વિક કાપડ બજાર પર પોતાની પકડ મજબૂત કરી. હવે બાંગ્લાદેશમાં ચાલી રહેલી રાજકીય ઉથલપાથલ અને હિંસાએ ફરી એકવાર ભારતને વૈશ્વિક ટેક્સટાઈલ માર્કેટમાં પોતાનો પગ મજબૂત કરવાની તક આપી છે. અત્યારે વૈશ્વિક કાપડ બજારના ટોપ-5 દેશોમાં ભારતનો સમાવેશ થાય છે.

કાપડ બજાર પર ચીનનું શાસન!

ઉત્પાદનની ઓછી કિંમત, વધુ સારી મશીનરી, કપાસનું સૌથી વધુ ઉત્પાદન અને સારી ગુણવત્તાની કાચી સામગ્રીને કારણે ચીન વૈશ્વિક કાપડ બજારમાં પ્રભુત્વ ધરાવે છે. ચીન પછી જર્મની, બાંગ્લાદેશ અને વિયેતનામ આવે છે જ્યારે ભારત પાંચમા સ્થાને છે. અહીં એ જાણવું ખૂબ જ જરૂરી છે કે કાપડનો મોટો ઉદ્યોગ હોવા છતાં ભારત નિકાસમાં બાંગ્લાદેશ કરતાં પાછળ છે.

આંકડા મુજબ, ભારતનો કાપડ ઉદ્યોગ 150 અબજ ડોલરનો છે જ્યારે બાંગ્લાદેશનો ઉદ્યોગ કદમાં ઘણો નાનો છે. પરંતુ ભારતની નિકાસ 40 અબજ ડોલરની આસપાસ છે જ્યારે બાંગ્લાદેશની 45 અબજ ડોલરની આસપાસ છે. ભારતની રેડીમેડ કપડાની નિકાસ બાંગ્લાદેશ કરતા ત્રીજા ભાગની છે.

ભારતે સખત મહેનત કરવી પડશે!

સરકારે 2027 સુધીમાં નિકાસને 100 બિલિયન ડૉલર સુધી વધારવાનું લક્ષ્ય રાખ્યું છે અને તે દિશામાં જરૂરી પગલાં પણ લેવામાં આવી રહ્યા છે. પરંતુ વૈશ્વિક કાપડ ઉદ્યોગમાં તેનો હિસ્સો વધારવા માટે, ભારતે નીતિ સુધારણા સહિતના ઘણા પગલાં લેવા પડશે, જેમાં સ્પર્ધાની રેસમાં પાછળ રહી ગયેલા સ્થાનિક ઉદ્યોગોને પ્રોત્સાહિત કરવા, કાચા માલ અને આધુનિક મશીનરીની ઉપલબ્ધતા પૂરી પાડવી, કપાસનું વધુ ઉત્પાદન કરવું. યુરોપ અને અમેરિકા જેવા મોટા કાપડ બજારો અને કાપડ ઉદ્યોગના બ્રાન્ડિંગ અને માર્કેટિંગ માટે ઓછી જમીન.

ભારતે કપાસનું ઉત્પાદન વધારવું પડશે!
ચીન ભારત કરતાં ઓછી જમીન પર વધુ કપાસ ઉગાડે છે. આંકડા મુજબ ભારતમાં એક હેક્ટરમાં માત્ર 460 કિલો કપાસનું ઉત્પાદન થાય છે જ્યારે વૈશ્વિક સરેરાશ 780 કિલો પ્રતિ હેક્ટર છે. ચીનમાં તે 2 હજાર કિલો અને બ્રાઝિલમાં 1800 કિલો પ્રતિ હેક્ટર છે. છેલ્લા 6 મહિનામાં કપાસના ભાવમાં 30 ટકાનો ઘટાડો થયો છે. પરંતુ સરકારે ખેડૂતોને નુકસાનીમાંથી બચાવવા માટે આયાત ડ્યુટી લગાવી છે. જેના કારણે કાપડ કંપનીઓને સ્થાનિક બજારમાં ન તો સસ્તો કપાસ મળે છે અને ન તો તેઓ બહારથી સસ્તા કપાસની આયાત કરી શકે છે. આવી સ્થિતિમાં કપાસનું ઉત્પાદન વધારવાની જરૂર છે, જેના માટે સરકારની મદદ, નક્કર વ્યૂહરચના અને નવીનતાની જરૂર પડશે.