બંગાળમાં CBI એન્ટ્રી કેસમાં મમતા સરકારને SC તરફથી રાહત, કેન્દ્ર વિરુદ્ધની અરજી પર થશે સુનાવણી
જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ સંદીપ મહેતાની ખંડપીઠે પશ્ચિમ બંગાળ સરકાર દ્વારા કેન્દ્ર સરકાર વિરુદ્ધ દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીને સુનાવણી માટે યોગ્ય ગણી છે. કોર્ટે બંને પક્ષોની દલીલો સાંભળ્યા બાદ 8મી મેના રોજ નિર્ણય અનામત રાખ્યો હતો.
પશ્ચિમ બંગાળ સરકારની સંમતિ પાછી ખેંચી લેવા છતાં સીબીઆઈ દ્વારા રાજ્યમાં કેસ દાખલ કરવા વિરુદ્ધ દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી પર સુપ્રીમ કોર્ટનો નિર્ણય આવ્યો છે. મમતા બેનર્જી સરકારને સુપ્રીમ કોર્ટમાંથી રાહત મળી છે. જસ્ટિસ બીઆર ગવઈ અને જસ્ટિસ સંદીપ મહેતાની ખંડપીઠે પશ્ચિમ બંગાળ સરકાર દ્વારા કેન્દ્ર સરકાર વિરુદ્ધ દાખલ કરવામાં આવેલી અરજીને સુનાવણી માટે યોગ્ય ગણી છે. સુપ્રીમ કોર્ટે કહ્યું કે સીબીઆઈ તપાસ માટે રાજ્યની સંમતિ મેળવવી જરૂરી છે. કાનૂની અધિકારો બંધારણના સંદર્ભમાં ઉદ્ભવતા હોવા જોઈએ અને તેમાં સંઘની સત્તામાંથી પ્રતિરક્ષાનો સમાવેશ થાય છે.
કોર્ટે બંને પક્ષોની દલીલો સાંભળ્યા બાદ 8મી મેના રોજ નિર્ણય અનામત રાખ્યો હતો. આપણે જણાવી દઈએ કે 16 નવેમ્બર, 2018ના રોજ પશ્ચિમ બંગાળ સરકારે દિલ્હી પોલીસ સ્પેશિયલ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ (DSPE) એક્ટની કલમ 6 હેઠળ સીબીઆઈને તેના અધિકારક્ષેત્રમાં તપાસ માટે આપેલી પૂર્વ સંમતિ પાછી ખેંચી લીધી હતી. પશ્ચિમ બંગાળ સરકારે સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરીને કહ્યું હતું કે રાજ્યએ કેન્દ્રીય એજન્સી પાસેથી સંમતિ પાછી ખેંચી લીધી હોવા છતાં, સીબીઆઈ ઘણા કેસોમાં તપાસ કરી રહી છે, તે પણ અમારી મંજૂરી લીધા વિના. બંગાળ સરકારે બંધારણની કલમ 131ને ટાંકીને સુપ્રીમ કોર્ટમાં અરજી દાખલ કરી હતી. તેમાં સુપ્રીમ કોર્ટના અધિકારક્ષેત્રનો ઉલ્લેખ છે. આ મુજબ કેન્દ્ર અને રાજ્યો વચ્ચેના કેસોની સુનાવણી માત્ર સુપ્રીમ કોર્ટમાં જ થાય છે.
તેના જવાબમાં, 2 મેના રોજ યોજાયેલી છેલ્લી સુનાવણીમાં, સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કેન્દ્ર વતી કહ્યું હતું કે, 'સંવિધાનની કલમ 131 એ સુપ્રીમ કોર્ટ દ્વારા આપવામાં આવેલા સૌથી પવિત્ર અધિકારોમાંથી એક છે. તેનો દુરુપયોગ ન થવો જોઈએ, બંગાળ સરકાર જે કેસની વાત કરી રહી છે તેમાંથી એક પણ કેસ કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા નોંધવામાં આવ્યો નથી, બલ્કે સીબીઆઈએ કેસ નોંધ્યા છે અને તે એક સ્વતંત્ર તપાસ એજન્સી છે. CBI પર કેન્દ્ર સરકારનું નિયંત્રણ નથી. જસ્ટિસ બી.આર. ગવઈએ કેન્દ્રને પૂછ્યું હતું કે, 'કાયદો અને વ્યવસ્થા રાજ્યનો વિષય છે. ધારો કે કેન્દ્રીય કર્મચારી લૂંટ કરે તો શું કેસની તપાસ માત્ર સીબીઆઈ કરશે?'
આર્મીનું ઉદાહરણ આપતા જસ્ટિસ સંદીપ મહેતાએ કહ્યું હતું કે, 'જો કોઈ સૈનિક આર્મી કેમ્પની અંદર પણ ગુનો કરે છે તો આર્મી ઓફિસર્સ તેને કાયદાકીય કાર્યવાહી માટે સ્થાનિક પોલીસને સોંપી દે છે. સુપ્રીમ કોર્ટમાં પશ્ચિમ બંગાળ સરકારનું પ્રતિનિધિત્વ કરતા વરિષ્ઠ વકીલ કપિલ સિબ્બલે કહ્યું હતું કે, 'તેમનો (કેન્દ્ર) ઈરાદો સીબીઆઈ દ્વારા રાજ્યમાં પ્રવેશ કરવાનો છે, પછી એન્ફોર્સમેન્ટ ડિરેક્ટોરેટનો ઉપયોગ કરે છે અને પછી તેઓ જે ઈચ્છે તે કરે છે. આના દૂરગામી પરિણામો આવશે. અમે એવું નથી કહી રહ્યા કે આ મામલામાં તપાસ ન થવી જોઈએ. પરંતુ તમે ક્રિમિનલ પ્રોસિજર કોડની અવગણના કરી શકતા નથી અને દાવો કરી શકો છો કે મારી પાસે તે કેસોની તપાસ કરવાની એકપક્ષીય સત્તા છે. તમે એમ ન કહી શકો કે કેન્દ્ર સરકારના કર્મચારીઓ સંબંધિત ગુનાઓની તપાસ કેન્દ્રીય એજન્સી દ્વારા જ કરવામાં આવશે.
કેન્દ્ર સરકાર વતી સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કહ્યું હતું કે પશ્ચિમ બંગાળ સરકાર દ્વારા દાખલ કરવામાં આવેલી અરજી મેન્ટેનેબલ નથી અને કોર્ટે તેને ફગાવી દેવી જોઈએ. તેમણે કહ્યું હતું કે, 'કેન્દ્ર સરકારે પશ્ચિમ બંગાળમાં કોઈ કેસ નોંધ્યો નથી. જો સુપ્રીમ કોર્ટ આ કેસનો પશ્ચિમ બંગાળ સરકારની તરફેણમાં નિર્ણય કરે તો પણ કોર્ટના આદેશનો અમલ કરવામાં આવશે નહીં કારણ કે કેન્દ્ર ફરિયાદ કરતી એજન્સી નથી. તેમણે દલીલ કરી હતી કે, 'સીબીઆઈએ જ સંબંધિત કેસ નોંધ્યા છે. પરંતુ CBI આ દાવામાં પ્રતિવાદી નથી, અને તેને પ્રતિવાદી બનાવી શકાય નહીં, કારણ કે CBI કલમ 131 હેઠળ 'રાજ્ય' નથી.
સોલિસિટર જનરલ તુષાર મહેતાએ કહ્યું હતું કે, 'DSPE એક્ટ હેઠળ, CBI ભારતીય સંઘના નિયંત્રણ હેઠળ નથી. એસોસિએશન કોઈપણ ગુના માટે એફઆઈઆર દાખલ કરવા અથવા કોઈપણ કેસની તપાસ અથવા કોઈપણ કેસને બંધ કરવા અથવા ચાર્જશીટ દાખલ કરવા અથવા સીબીઆઈ દ્વારા કેસોને દોષિત ઠેરવવા અથવા નિર્દોષ જાહેર કરવા પર દેખરેખ રાખતું નથી. સીબીઆઈ એક સ્વતંત્ર કાયદા અમલીકરણ એજન્સી છે. તેનું અસ્તિત્વ ભારત સંઘની બહાર છે. તેમણે કલકત્તા હાઈકોર્ટના આદેશને પણ ટાંક્યો, જેણે પશ્ચિમ બંગાળમાં રેલવે દ્વારા ગેરકાયદેસર ખાણકામ અને કોલસાના પરિવહનની તપાસ કરવા સીબીઆઈને નિર્દેશ આપ્યો હતો.
દિલ્હી સ્પેશિયલ પોલીસ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ એક્ટની કલમ 2 હેઠળ, સીબીઆઈ ફક્ત કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશોમાં જ ગુનાઓની જાતે જ તપાસ શરૂ કરી શકે છે. રાજ્યોમાં કોઈપણ કેસની તપાસ શરૂ કરતા પહેલા, સીબીઆઈએ દિલ્હી સ્પેશિયલ પોલીસ એસ્ટાબ્લિશમેન્ટ એક્ટની કલમ 6 હેઠળ રાજ્ય સરકારોની સંમતિ લેવી પડશે. ઘણી રાજ્ય સરકારો દ્વારા સીબીઆઈને આ સંમતિ પહેલેથી જ આપવામાં આવી છે. છેલ્લા કેટલાક વર્ષોમાં, તમિલનાડુ, પશ્ચિમ બંગાળ, ઝારખંડ વગેરે જેવા બિન-ભાજપ શાસિત રાજ્યોએ કેન્દ્ર સરકાર પર કેન્દ્રીય એજન્સીઓના દુરુપયોગનો આરોપ મૂકીને કેસોની તપાસ માટે સીબીઆઈને આપેલી સંમતિ પાછી ખેંચી લીધી છે.