સ્વચ્છ ભારત મિશન દર વર્ષે 70 હજાર બાળકોના જીવન બચાવે છે, સંશોધનમાં થયો મોટો દાવો

ભારત સરકારના સ્વચ્છ ભારત મિશન હેઠળ શૌચાલયોના નિર્માણથી દર વર્ષે અંદાજે 60,000-70,000 બાળકોના મૃત્યુને રોકવામાં મદદ મળી છે. વાસ્તવમાં, યુ.એસ.માં ઇન્ટરનેશનલ ફૂડ પોલિસી રિસર્ચ ઇન્સ્ટિટ્યૂટના સંશોધકો સહિતની એક ટીમે 20 વર્ષમાં 35 રાજ્યો/કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો અને 600 થી વધુ જિલ્લાઓને આવરી લેતા રાષ્ટ્રીય પ્રતિનિધિ સર્વેક્ષણનું મૂલ્યાંકન કર્યું હતું. જેમાં આ બાબત પ્રકાશમાં આવી છે.

પીટીઆઈ અનુસાર, જર્નલ સાયન્ટિફિક રિપોર્ટ્સમાં પ્રકાશિત થયેલા સંશોધનમાં 2000 થી 2020 દરમિયાન સ્વચ્છ ભારત મિશન હેઠળ બનાવવામાં આવેલા શૌચાલયોની પહોંચમાં વધારો અને પાંચ વર્ષથી ઓછી ઉંમરના બાળકોમાં મૃત્યુદર પર ધ્યાન આપવામાં આવ્યું છે. પરિણામો પર નજર કરીએ તો જાણવા મળ્યું કે જિલ્લા કક્ષાના શૌચાલયોની પહોંચને કારણે બાળકોના મૃત્યુની સંખ્યામાં સરેરાશ ઘટાડો થયો છે.

સંશોધનના લેખકોએ કહ્યું કે ભારતમાં ઐતિહાસિક રીતે શૌચાલયની પહોંચ અને બાળ મૃત્યુદર વચ્ચે વિપરીત સંબંધ રહ્યો છે. તેઓએ વધુમાં જોયું કે જિલ્લામાં 30 ટકા કે તેથી વધુ શૌચાલયના કવરેજમાં વધારો થવાથી શિશુ અને બાળ મૃત્યુદરમાં નોંધપાત્ર ઘટાડો થયો છે. "સંપૂર્ણ સંખ્યામાં આ ગણતરી વાર્ષિક અંદાજિત 60,000-70,000 શિશુ મૃત્યુની સમાન હશે," લેખકોએ લખ્યું.

તેમણે કહ્યું કે વ્યાપક રાષ્ટ્રીય સ્વચ્છતા કાર્યક્રમને પગલે શિશુ અને બાળ મૃત્યુદરમાં ઘટાડો થવાના નવા પુરાવા સ્વચ્છ ભારત મિશનની સંભવિત પરિવર્તનકારી ભૂમિકા તરફ ધ્યાન દોરે છે. સંશોધકોએ જણાવ્યું હતું કે તારણો વૈશ્વિક અને દક્ષિણ એશિયાના સંદર્ભોના પુરાવા સાથે સુસંગત છે, સર્વેક્ષણો દ્વારા એકત્રિત કરવામાં આવેલા વસ્તી-સ્તરના ડેટાનું વિશ્લેષણ દર્શાવે છે કે સુધારેલ સ્વચ્છતા બાળ મૃત્યુદરમાં 5-30 ટકાનો ઘટાડો કરી શકે છે. આ ઉપરાંત શૌચાલયના નિર્માણને કારણે મહિલાઓની સુરક્ષામાં પણ વધારો થયો છે.

તમને જણાવી દઈએ કે 2 ઓક્ટોબર, 2014ના રોજ ભારત સરકાર દ્વારા સત્તાવાર રીતે શરૂ કરાયેલા આ રાષ્ટ્રીય અભિયાનનો ઉદ્દેશ્ય દેશની શેરીઓ, રસ્તાઓ અને ઈન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચરને સાફ કરવાનો છે. ઝુંબેશનો એક ઉદ્દેશ્ય તમામ ગ્રામીણ પરિવારોમાં શૌચાલયની સુવિધા પૂરી પાડીને ગામડાઓમાં ખુલ્લામાં શૌચ કરવાની સમસ્યાને દૂર કરવાનો છે. કેન્દ્રીય મંત્રી હરદીપ પુરીના નિવેદન અનુસાર, જુલાઈ 2024 સુધીમાં, છેલ્લા નવ વર્ષમાં ગ્રામીણ અને શહેરી ભારતમાં લગભગ 12 કરોડ શૌચાલય બનાવવામાં આવ્યા છે.