'ભારત અવસરવાદી છે...', પરમાણુ પ્લાન્ટ અને રશિયા સાથે હથિયારોના સોદા પર અમેરિકામાં આવી ચર્ચા

વડા પ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીએ મંગળવારે સમાપ્ત થયેલી રશિયાની તેમની બે દિવસીય મુલાકાત દરમિયાન રશિયા સાથે વેપાર, ઊર્જા, આબોહવા અને સંશોધન સહિત વિવિધ ક્ષેત્રોમાં 9 કરારો પર હસ્તાક્ષર કર્યા હતા. આ દરમિયાન બંને દેશો વચ્ચે એક મોટા પ્રોજેક્ટ પર સમજૂતી થઈ હતી જેમાં નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે રશિયા ભારતમાં 6 નવા ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટ બનાવવામાં મદદ કરશે. મોદી અને પુતિન વચ્ચેની દ્વિપક્ષીય વાટાઘાટોમાં એ પણ નક્કી કરવામાં આવ્યું હતું કે આગામી પેઢીના નાના ન્યુક્લિયર પ્લાન્ટના નિર્માણમાં રશિયા પણ ભારતને મદદ કરશે. આ સમાચાર સામે આવ્યા બાદ અમેરિકન મીડિયામાં અનેક પ્રકારની વાતો ચાલી રહી છે. ઘણા અમેરિકન વિશ્લેષકો પણ આ ડીલ પર ટિપ્પણી કરી રહ્યા છે.

થિંક ટેન્ક વિલ્સન સેન્ટર ખાતે દક્ષિણ એશિયા સંસ્થાના નિર્દેશક માઈકલ કુગેલમેને ભારત-રશિયા પરમાણુ પ્લાન્ટ ડીલ અંગે ચિંતા વ્યક્ત કરી છે.

તેમણે એક ટ્વીટમાં કહ્યું, 'અમેરિકા માટે સૌથી વધુ ચિંતાનો વિષય હોઈ શકે છે કે બંને પક્ષો રશિયન મૂળના હથિયારો અને સંરક્ષણ ઉપકરણોની જાળવણી માટે ભારતમાં સ્પેરપાર્ટ્સ, તેમના ઘટકો અને અન્ય ઉત્પાદનો સંયુક્ત રીતે બનાવવા માટે સંમત થયા છે.'

'અમેરિકા ભારતને લાચાર કેમ જોવા માંગે છે?'

તેમના ટ્વીટના જવાબમાં ભારતના પૂર્વ વિદેશ સચિવ કંવલ સિબ્બલે લખ્યું, 'અમેરિકા ભારતની સંરક્ષણ મશીનરી કેમ પડી ભાંગે તેવું ઇચ્છે છે? હાલમાં ભારત સાથેની સરહદ પર આક્રમક વલણ અપનાવનાર અમેરિકાએ પાકિસ્તાનના જૂના એફ 16 એરક્રાફ્ટને નવતર બનાવ્યું છે અને ચીન પાસેથી અદ્યતન શસ્ત્રો પણ મેળવી રહ્યા છે તે ચીન સામે ભારત લાચાર કેમ જોવા માંગે છે? અમેરિકાના વિશ્લેષકો સ્વ-કેન્દ્રિત બની ગયા છે અને તેમને કોઈ ખ્યાલ નથી કે અન્ય લોકો કેવા પ્રકારની પરિસ્થિતિનો સામનો કરી રહ્યા છે.

કટારલેખક સૂર્ય કાનેગાંવકરે પણ માઈકલ કુગેલમેનને તેમની ટિપ્પણી પર પ્રતિક્રિયા આપી છે. તેણે X પર લખ્યું, 'ભારત રશિયન હથિયારોનો ઉપયોગ કરે છે જેના માટે સ્પેરપાર્ટ્સ જરૂરી છે. બંને દેશો સંયુક્ત રીતે ક્રૂઝ મિસાઈલ પણ બનાવે છે. ભારતની પોતાની સુરક્ષા માટે સ્પેરપાર્ટ્સનું ઉત્પાદન વધારવું જરૂરી છે. તદુપરાંત, જો ભારત, અમુક અંશે પશ્ચિમ તરફ ઝુકાવતું હોય, તો રશિયન લશ્કરી સપ્લાય ચેઇનમાં ભાગીદારીથી ફાયદો થાય છે, તો યુએસએ તેને હકારાત્મક રીતે જોવું જોઈએ.

અમેરિકન મીડિયાએ શું કહ્યું?

અમેરિકન ન્યૂઝ નેટવર્ક સીએનએનએ આના શીર્ષક સાથે એક લેખ પ્રકાશિત કર્યો છે - રશિયન તેલ પર પ્રતિબંધ પુતિન અને મોદીને નજીક લાવ્યા. હવે તેઓ પરમાણુ 'આલિંગન'માં છે.

આ લેખની સાથે સીએનએનએ મોદી-પુતિનની તસવીર પ્રકાશિત કરી છે જેમાં બંને નેતાઓ એકબીજાને ગળે લગાવી રહ્યાં છે.

અખબારે લખ્યું છે કે રશિયાના તેલ અને ગેસ પર અમેરિકન અને યુરોપિયન પ્રતિબંધો છતાં મોદી-પુતિન સંબંધો ખીલ્યા અને હવે આ સંબંધનો રંગ 'ગ્રીન' (ગ્રીન એનર્જી) બની રહ્યો છે. બંને પરમાણુ ક્ષેત્રે પણ સહયોગ વધારી રહ્યા છે.

'રશિયા પરમાણુ ઊર્જાની રેસ જીતી રહ્યું છે'

અમેરિકા ન્યૂઝ નેટવર્કે લખ્યું છે કે, 'દુનિયાના ઘણા દેશોમાં અન્ય દેશોને પરમાણુ પ્લાન્ટ અને ઇંધણ સપ્લાય કરવાની રેસ ચાલી રહી છે અને ઘણા મામલામાં રશિયા જીતી રહ્યું છે.'

CNN સાથે વાત કરતા, એટલાન્ટિક કાઉન્સિલના ટ્રાન્સએટલાન્ટિક સિક્યુરિટી ઇનિશિયેટિવના સિનિયર ફેલો એલિઝાબેથ બ્રોએ કહ્યું, 'વ્યાપારી રીતે કહીએ તો, રશિયા ઘણી વસ્તુઓ બનાવવામાં સારું નથી, પરંતુ તેની પાસે કુદરતી સંસાધનો છે. સોવિયેત યુગથી તેની પાસે વિપુલ પ્રમાણમાં પરમાણુ સંસાધનો છે અને હવે આ તે કંઈક છે જેનો તે લાભ લઈ શકે છે. કેટલાક દેશો તેમની પરમાણુ ઉર્જા વધારવા આતુર છે અને તેલની જેમ ભારત પણ આ ક્ષેત્રમાં સહયોગ વધારવા માંગે છે.

અમેરિકન મીડિયાએ લખ્યું છે કે યુદ્ધને કારણે ભલે અમેરિકા અને યુરોપે રશિયાથી પોતાને દૂર કરી લીધા હોય, પરંતુ પરમાણુ ઊર્જામાં વર્ચસ્વ પુતિનને વૈશ્વિક મંચ પર પોતાનું સ્થાન જાળવી રાખવામાં મદદ કરી રહ્યું છે. અહીં, મોદી ભારતની બિન-જોડાણવાળી વિદેશ નીતિની પરંપરાને પણ વળગી રહે છે, જે તેમને પશ્ચિમના મિત્ર રહીને રશિયા સાથે વેપાર કરવાની મંજૂરી આપે છે.

CNNએ આગળ લખ્યું, 'એવું લાગે છે કે ભારત અને રશિયાની મિત્રતા ચાલુ રહેશે. છ વધુ પ્લાન્ટ સાથે પરમાણુ સહયોગને વધુ ગાઢ બનાવવાથી બંને દેશો આવનારા દાયકાઓ સુધી જોડાયેલા રહેશે. ન્યુક્લિયર પ્લાન્ટ્સને બનાવવામાં વર્ષો લાગી શકે છે, પરંતુ તેમને નિયમિત જાળવણીની જરૂર છે, તેમને નવી તકનીકથી સજ્જ કરવા અને તેમને યુરેનિયમ સાથે સપ્લાય રાખવાની જરૂર છે, જે રશિયામાં વિપુલ પ્રમાણમાં છે.

'ભારત વ્યવહારુ અને તકવાદી છે...'

અમેરિકન ન્યૂઝ નેટવર્ક લખે છે કે રશિયાએ દાયકાઓથી પરમાણુ ઉર્જા બજારમાં પોતાનું સ્થાન જાળવી રાખ્યું છે અને તેનાથી અલગ થવું અન્ય દેશો માટે મોટો પડકાર છે. પરમાણુ ઉર્જા દ્વારા રશિયાના પ્રભાવને ઘટાડવા માટે, અમેરિકાએ વ્યાવસાયિક રીતે સ્પર્ધાત્મક ઉત્પાદનો બનાવવા પડશે.

'ભારત ખૂબ જ વ્યવહારુ છે અને પ્રમાણિકપણે, થોડું તકવાદી છે,' બ્રો કહે છે. જો તમે એવા ક્ષેત્રમાં રશિયા સાથે સંબંધો વધારી શકો છો જ્યાં તે તમને નુકસાન ન પહોંચાડે, તો આમ કરવામાં કોઈ નુકસાન નથી.

ઉપરાંત, બ્રો કહે છે કે ભારત રશિયન ક્રૂડ ઓઈલને રિફાઈન કરીને યુરોપને વેચી રહ્યું છે જેનાથી તેને ફાયદો થઈ રહ્યો છે. તેણી કહે છે, 'ભારત માટે આ એક સારી વધારાની આવક છે જે તેમની પાસે પહેલા ન હતી. તો ભારતના દ્રષ્ટિકોણથી જોઈએ તો એમાં નુકસાન શું છે?

બ્લૂમબર્ગ

અમેરિકન ટીવી ચેનલ બ્લૂમબર્ગ ટીવીએ આ ભારત-રશિયા ડીલ વિશે વાત કરતા કહ્યું કે ડીલનો સમય ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

કટારલેખક સુધીર રંજન સેને બ્લૂમબર્ગ ટીવીના એક કાર્યક્રમમાં કહ્યું હતું કે, 'એક રીતે તો એ ખૂબ જ રૂટીન વાત છે કે રશિયા પરમાણુ પ્લાન્ટ માટે ભારતને યુરેનિયમ સપ્લાય કરશે, પરંતુ આનું બીજું પાસું એ છે કે જ્યારે ભારત અને રશિયા આ ડીલ કરે છે , તેનો સમય ખૂબ જ મહત્વપૂર્ણ છે.

ફેબ્રુઆરી 2022માં યુક્રેન સાથે રશિયાનું યુદ્ધ શરૂ થયા બાદ પીએમ મોદીની રશિયાની આ પહેલી મુલાકાત છે, જેમાં પરમાણુ ક્ષેત્રમાં સહયોગ પર સમજૂતી થઈ છે. જ્યારે બંને નેતાઓ વચ્ચે આ કરારો થઈ રહ્યા હતા ત્યારે વોશિંગ્ટનમાં નાટો દેશોની બેઠક થઈ રહી હતી જેમાં યુક્રેન યુદ્ધ મુખ્ય મુદ્દો હતો.